Zen to kierunek duchowy i praktyka medytacyjna wywodząca się z buddyzmu Mahajany, charakteryzująca się szczególnym naciskiem na bezpośrednie doświadczenie i osobistą realizację prawdy. Zamiast polegać wyłącznie na dogmatycznych naukach, Zen kładzie silny nacisk na praktykę medytacji (zazen), intuicyjne wglądy (satori) i użycie koanów (zagadek czy pytań mających na celu wyzwolenie umysłu). Zen różni się od innych szkół buddyzmu tym, że mniej skupia się na tekstach świętych, a bardziej na bezpośrednim, osobistym doświadczeniu oświecenia.

Jego korzenie sięgają tradycji i nauk Buddy, ale został silnie ukształtowany przez japońską kulturę, w której rozwinął swoje unikalne formy i praktyki. W Zen, dokładnie tak jak w innych szkołach Mahajany, centralnym punktem jest idea bodhisattwy – istoty dążącej do oświecenia nie tylko dla siebie, ale i dla dobra wszystkich żyjących istot.

Zen, w swojej najbardziej esencjonalnej formie, jest zarówno drogą, jak i celem; jest to praktyka głębokiej obserwacji i bezpośredniego doświadczania chwili obecnej, transcendentna ścieżka wglądu w naturę rzeczywistości. To nie tyle system wierzeń czy zestaw doktryn, ile raczej doświadczanie życia w najczystszej postaci, bez pośrednictwa umysłowych konstrukcji i teoretycznych przekonań.

W Zen, słowa i intelektualne rozumienie ustępują miejsca bezpośredniemu, niemedialnemu doświadczeniu. Ta ścieżka dąży do bezpośredniego uchwycenia esencji umysłu poza wszelkimi kategoriami myślowymi, w stanie, gdzie myślenie, analiza i konceptualizacja są zawieszone. Zen zatem ujawnia rzeczywistość w jej najbardziej nieskażonej formie, odsłaniając rzeczy takimi, jakie są, bez interpretacji czy osądów.

Jest to droga charakteryzująca się praktyką zazen (medytacji siedzącej), która jest sercem Zen, ale także uważnością i świadomością w codziennych czynnościach. W Zen każda działalność, od mycia naczyń po spacer, może stać się aktem medytacji, gdy jest wykonywana z pełną obecnością i skupieniem.

Zen jest również ścieżką pełną paradoksów – poszukiwanie odpowiedzi poprzez akceptację niepewności, dążenie do oświecenia przez porzucenie dążenia, znajdowanie wolności w dyscyplinie. W Zen, oświecenie nie jest postrzegane jako oddzielny stan do osiągnięcia, ale jako naturalna, nieodłączna część ludzkiej świadomości, która może być odkryta poprzez praktykę.

Podsumowując, Zen jest zarówno prosty, jak i głęboko skomplikowany, oferując ścieżkę do bezpośredniego doświadczenia rzeczywistości, która jest zarazem osobista, bezpośrednia i głęboko transformująca.